Çeviri: Onur Yılmaz
Kilit bulgular
- Azerbaycan’ın devlet şirketine ait 2 alt şirket uydurma masraflar ve şişirilmiş sözleşmeler kullanarak BP’nin Hazar Denizi’ndeki Şah Deniz 2 olarak bilinen genişleme faaliyetlerinden para sızdırdı.
- OCCRP’ye konuşan birden çok kaynak BP’nin projedeki yolsuzluk suçlamalarıyla ilgili tekrar tekrar uyarıldığını ancak bir adım atmadığını söyledi.
- Paranın çoğu Azerbaycan devlet bütçesine herhangi bir kâr payı gitmeden ödenecek şekilde ayarlandı, yani kamu hazinesinden gelecekti.
- Aynı süreç içinde devlet şirketlerinden birinin yöneticisi ve onun eşi Miami’de 10 milyon doların üzerinde değeri olan lüks mülk satın aldı.
- Azerbaycan sivil topluma ve bağımsız gazeteciliğe yönelik geniş çaplı bir baskı uygularken yüz milyonlarca dolar kayboluyordu.
Şah Deniz 2 projesinin halkın günlük yaşamına verdiği zararlarla ilgili bölgeden doğrudan fotoğraflar ve söyleşilerin olduğu haberi buradan okuyabilirsiniz.
2013’te açık deniz petrol ve gaz altyapısı üreticisi Azerbaycan devlet şirketi Bos Shelf tarafından işletilen bir fabrikada çalışan yüzlerce emekçi maaş zammı ve özlük hakları için greve çıktı. Fabrika işçisi Igbal Damirov “maaşlarımız çok düşük, sağlık sigortamız yok ve en basit hatada bile yabancılar tarafından ağır şekilde cezalandırılıyoruz, kovuluyoruz, aşağılanıyoruz,” diye konuşuyordu.
Bos Shelf LLC’in sahibi Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) durumu inceleme söz verdi. Ancak 2017’de işçiler Bos Shelf’in ücretlerine haksızca el koyduğu iddiasıyla başkan İlham Aliyev’e müdahale etmesi için halka açık bir çağrı yaptılar. Genel direktör İkhtiyar Akhundov’u “her ay milyonlar” çalmakla ve ailesinden insanları yüksek maaşlarla işe almakla suçlayarak devre dışı bıraktılar. İşçiler bir açıklamada “Tesiste nepotizm, gangstercilik ve ağacılık var. Bu adaletsizliği protesto eden işçiler kovuluyor.”
Bu yıllar boyunca Bos Shelf, İngiliz petrol devi BP’nin Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki faaliyetlerini Şah Deniz 2 diye adlandırılan proje ile milyarlarca dolarlık genişletmesinde öne çıkan üstlenici şirketti. Açık denizdeki devasa alandan çıkarıldıktan sonra bu genişlemeyle bugün gaz binlerce kilometre batıya Avrupa’ya Güney Gaz Koridoru üzerinden pompalanıyor.
Ancak işçiler, Bos Shelf kasasını doldururken kendilerinin ayın sonunu dahi zor getirdiklerinden şikayet ediyorlardı. OCCRP’nin incelediği BP içinden gelen belgeler, Bos Shelf’in ve bir diğer SOCAR alt şirketinin birlikte şişirilmiş sözleşmeler ve yapay giderler kullanılarak Şah Deniz 2 projesinden 1,7 milyar dolardan fazla bir paranın ortadan kaybolduğunu gösteriyor.
Şah Deniz 2’de çalışmış olan 3 işçinin iddiasına göre BP yetkilileri yolsuzluk suçlamalarıyla ilgili tekrar tekrar uyarıldılar ancak herhangi bir adım atmadılar. Bunlardan biri BP’yi İngiltere’nin Ciddi Sahtekârlık Suçları Ofisi’ne 2014’te ihbar etti, ancak kurum bir soruşturma açması için yeterli delilin ellerinde olmadığını söyledi.
SOCAR, kendisinin ve alt şirketlerinin Azerbaycan ve uluslararası yolsuzluk kanunlarına uyduğunu ve devlet yetkililerin tarafından düzenli olarak denetlendiklerini, bunun yanı sıra içeride ayrıntılı inceleme süreçlerini yürüttüklerini bildirdi. Şirket sözcüsü tüm çalışanların “yolsuzluğun her biçimine karşı sıfır tolerans ilkesine” göre hareket etmek zorunda olduklarını belirten sıkı bir mesleki ahlak kuralları olduklarını belirtti. SOCAR, yolsuzlukla ilgili protestolara itiraz ederken işçilerin maaşlarının yerel para birimi yerine ABD doları ile hesaplanmasını istediklerini ve taleplerin bununla ilgili olduğunu söyledi.
OCCRP’nin araştırması Şah Deniz 2 projesinden yüz milyonlarca doların 2014 ve 2015 yıllarında ortadan kaybolduğunu ortaya koydu. İklim Adaleti Politikası kitabı yazarı ve Johannesburg Üniversitesi’nde kalkınma ekonomisi profesörü olan Patrick Bond, “Büyük petrol şirketleri, özellikle de BP gibi olanlar, dünyadaki en otoriter rejimlerin çoğuyla doğrudan ve en baskın partnerler. Bu rejimler BP gibi şirketlerin “yatırımları” olmasa var olamazlardı. Petrol ve gaz gibi kaynaklardan gelen gelirler militarizasyon ve halk direnişini ezmek için kullanılıyor,” diyerek durumu özetliyor.